Փիլիսոփայություն 7–րդ դաս 30 Հոկտեմբեր 2009

Ռենե Դեկարտ 1596-1650
• Որպես Եվրոպայում Ռացիոնալիզմի հիմնադիր: Կարելի է ասել որ Դեկարտը իր կյանքում ապրել է Կոնֆոշիոսի խոսքի համաձայն, աշխատել ապրել աննկատ:

1. Ռացիոնալիզմ տերմինը նեղ իմաստով պետք է հասկանալ էմպերիալիզմին հակառակ ուղղությունը, որը շեշտադրում է տեսության տեղն ու նշանակությունը գիտության մեջ:
Ռացիոնալիզմը՝ հայացք է, որի համաձայն մարդկային ողջ կեցությունը կարող է ճանաչվել դասական տիպի գիտության ռացիոնալ միջոցներով:
Գիտության դասական տիպը՝ գիտելիքների այն տիպն է որը գլխավորապես հիմնվում է պատճառ-հետեվանքային բացատրության վրա:

2. Դեկարտի իմացության տեսության ելակետը գիտելիքի հավաստիության եվ գիտական մեթոտի պրոբլեմն է: Ցանկացած թեզիս կարելի է կասկածի տակ առնել: Յուրաքանչյուր ոք ձգտում է խուսափել կասկածներից եվ այդ իսկ պատճառով փորձում է պաշտպանվել հեղինակություններով: Հիմնախախտված գիտելիքների եվ փաստիկների բազմության մեջ որոնք արտաքին աջակցության կարիքը ունեն: Կան բացառություններ, դա մաթեմատիկան է: Նրա ճշմարտությունները ակնհայտ են ով զուրկ է մարդկային բանականությունից: Վերցնենք հետեվյալ հետեվությունը՝: 2-ին գումարած 2-ը, նույնն է ինչը 3-ին 1-ը, ընդ որում երկու դրություններից փխում է երրորդը: Այլ խոսքով մաթեմատիկական ճշմարտությունները արտաքին աջակցության կարիքը չունեն:
- Հետեվաբար հնարավոր է հավաստի գիտելիքը որը չի թաքնվում հեղիմակությունների ետեվում: Իսկ եթե կա հավաստի կամ ճշմարիտ գիտելիք, ապա այն պետք է օժտված լիլի հետեվյալ հատկանիշներով:
(1) Գիտելիքը կախված չպետք է լինի մարդկային կամայականությունից, ժամանակակից լեզվով ասած պետք է լինի օպյեկտիվ:
(2) Այն պետք է մատչելի ու հասկանալի լինի ցանկացած մարդու, որն օժտված է նորմալ մարդկային բանականությամբ: Այդպիսի գիտելիքը կարող է ընկալվել որպես ակնհայտ ու բնական յուրաքանչյուր մարդուն, չնայած ոչ առանց մտավոր ճիգերի: Գիտելիքի օպյեկստիվությունը եվ հանրանշանակությունը պետք է հիմնվի անհրաժեշտության վրա, որը ոչ մեկը չի կարող վիճակել, չմտնելով ինքնին հակասությունների մեջ: Մեզ համար կարեվորն այն է որ Դեկարտը հայտնագործել է ոչ այնքան ճշմարտություններ, որքան որոշել է ժամանակակից մտածողության ներքին կառուցվածքը:
(3) Առաջադրում է կասկածի մեթոտը, որի նպատակը հենց այնպիսի ճշմարտությունների հայտնաբերումն է , որոնք պետք են հուսալի հիմք լինեն մարդկային ճանաչողության համար: Ամեն ինչին կարելի է կասկածել, տակայն ոչ մեկը իր սեփական գոյության նկատմամբ որեվե կասկած չունի:
Մյուս կողմից եթե ես կասկած ունեմ, ապա ամեն դեպքում ես կամ՝ կամ էլ գոյություն ունեմ, այստեղից էլ Դեկարտի հայտնի թեզիսը՝ «Մտածում եմ՝ հետեվաբար գոյություն ունեմ»: