Փիլիսոփայություն 11–րդ դաս 27 Նոյեմբեր 2009

Պրագմատիզմի Փիլիսոփայություն
• Պրագմատիզմի փիլիսոփայությունը իր նախնական ձեվակերպումը ստացել է Չարլզ Պիրսի (1839-1914) հայացքներում:
1. Այն ինչ ավանդական փիլիսոփայության մեջ մենք անվանում ենք իմացություն, Պիրսի տեսակետից ոչինչ այլ բան չե եթե ոչ գործունեության սուբյեկտիվ ֆունկցիոնալ արձագանքը՝ շրջապատող երեվույթների նկատմամբ: Դա ավելի շուտ կենսաբանական քան իմացական գործառույթ է: Գործ ունենալով շրջապատող իրականության, իրադարձությունների հոսքի մեջ մարդը մշտապես փնտռում է նրանցում կողմնորոշվող այնպիսի եղանակներ որոնց գործողությունները վստահելի են դարձնում:
Ելնելով դրանից՝ ճշմարտությունը ոչ այն ինչ է եթե ոչ այնպիսի իրավիճակ երբ մարդը իրադարձությունների հոսքի մեջ կարողանում է դրանց արձագանքել իր համար նպաստավոր եղանակով:
2. Պիրսի տեսակետից արտաքին աշխարհը իռացիոնալ է մեզ համար, ուստի այնտեղ օրինաչափություններ գտնելու փորձերը անիմաստ է: Իմաստ ունեն այն արձագանքները որ իրականության առարկաներն ու իրադարձությունները առաջացնում են մեր մեջ իրենց նկատմամբ: Զուտ է նաեվ մեր մտածողությանը իրականության մեջ համապատասխան բովանդակություն գտնելու ջանքերը, բովանդակություն որը ավանդական փիլիսոփայության մեջ ճշմարտություն են անվանում: Իրականում այդ այսպես կոչված ճշմարտությունը արտաքին աշխարհի առարկաների եվ իրադարձությունների հանդեպ մեր այն արձագանքներն են որոնք մեզանում վստահություն են ներշնչում մեր նկատմամբ՝ դրանց նպաստավոր հետեվանքների մեջ:
3. Պիրսը ձեվակերպել է Պրագմատիզմի սկզբունքը, որը ասում է՝ «Դիտարկեք թե հետեվանքները որորնք կարող են պրագտիկ նշանակություն ունենալ ինչպես են վերածվում հասարակության առարկայի, այդ դեպքում հետեվանքների մասին հասկացությունը հենց առարկայի մասին լիարժեք հասկացություն է»:

• Պրագմատիզմի հաջորդ ներկայացուցիչն է՝ Ջեմսը (1842-1910): Հիմնվելով վերոհիշյալ կողմնորոշման վրա՝ ընդգծում է մարդկային իմացության մեջ մի այնպիսի կարեվոր պահ ինչպիսին է հավատը: Այն ինչ ավանդական փիլիսոփայության մեջ անվանում են ճշմարտություն կամ իրականության հետ մեր գիտելիքների համընկնում՝ ոչինչ այլ բան չե եթե ոչ դրանց գոյությանը հավատալու մեր կողմնորոշվածությունը կամ տրամադրվածությունը:
• Եթե Պերկլիի համար գոյություն ունենալ նշանակում է ընկալվել, ապա ըստ Ջեմսի գոյություն ունենալ նշանակում է լինել հավատի առարկա: Իրերը գոյություն ունեն այնքանով որքանով մենք դրանով հավատացված ենք: