Փիլիսոփայություն 9–րդ դաս 13 Նոյեմբեր 2009

Պետաիրավական եվ քաղաքական հայացքը Շարլ Լուի Մոնտեսքիո (1689-1755)

1. Նրա ուսումնասիրության կենտրոնում քաղաքական ազատությունն է որի ապահովման անհրաժեշտ պայմանները համարվում են արդար օրենքները եվ պատշաճ կազմակերպումը: Ուսումնասիրելով պետականության կազմավորության գործում օրենքների դերը, ուշադրություն է դարձնում ժողովուրդների բնավորության եվ հատկանիղներ վրա, որոնց պետք է համապատասխանի օրենքը որը սահմանվում է տվյալ ժողովրդի համար:
Մեծ նշանակություն է տրվում այնուհետեվ աշխարհագրական գործոններին, երկրի դիրքին, նրա կլիմային, հողի որակին, բնակչության ապրելակերպին (հողագործներ, որսորդներ, առեվտրականներ, եվայլն...), բնակչության թվաքանակին, բնական հարստություններին, հակումներին, վարքերին եվ սովորույթներին:
2. Նշելով կառավարման տարբեր ձեվերի՝ օրենսդրության վրա ազդեցության առանձնահատկությունների մասին, Մոնտեսքիոն նկատելով ժողովրդավարության համար հիմնական են համարվում այն օրենքները որոնք որոշում են քվեարկության իրավունքը, ինչպես նաեվ ընտրված լիազոր ներկայացուցիչների՝ այսինքն պաշտոնատար անձանց գործունեության նկատմամբ հսկողությանը:
Արիստոկրատիայի համար հիմնական այն օրենքներն են որոնք որոշում են ժողովրդի մի մասի իրավունքը հրատարակելու օրենքներ եվ հետեվելու դրանց կատարմանը: Ինքնակալության համար կարեվորվում են այն օրենքները որոնք որոշում են ազնվականության սոցիալական կարգավիճակը եվ իշխանությունը: Իսկ բռնապետական կառավարման պայմաններում, որտեղ օրենքներ ըստ էության չկան, եվ նրանց տեղ զբաղեցնում են բռնակալի կամայականությունները եվ քմահաճույքները, կրոնը եվ սովորույթները, հիմնական օրենքը հանդիսանում է լիիշխան վեզիրի բարձր պաշտոնի սահմանումը:
3. Ուսումնասիրելով քաղաքական ազատության եվ օրենքի հարաբերակցությանը Մոնտեքսիոն տարբերակում է քաղաքական երկու տեսակի օրենքներ.
i) Օրենքներ որոնք սահմանում են քաղաքական ազատությունը պետական կառուցվածքի հետ հարաբերվելու տեսանկյունից
ii) Օրենքներ որոնք քաղքական ազատությունը սահմանում են քաղաքացու իրավունքների տեսանկյունից: Այսպիսով մենք մի դեպքում գործում ենք քաղաքական ազատության ինստիտուցիոնալ ասպեկտին եվ անձնական ասպեկտին:
4. Քաղաքական ազատությունը ըստ Մոնտեքսիոյի ընդհանրապես հնարավոր է միայն չափավոր կառավարման պայմաններում ընդ որում չափավոր կառավարման պայմաններում քաղաքական ազատությունը առկա է միայն այնտեղ որտեղ բացառված են իշխանության չարաշահումները, այդ իսկ պատճառով պետության մեջ անհրաժեշտ է ապահովել իշխանության բաժանումը օրենսդրական գոծադիր եվ դատական իշխանության:
Ըստ Մոնտեսքիոյի իշխանությունների բաժանման փոխսզպման համակարգը պետական կառուցվածքի հետ քաղաքացու հարաբերությունների ոլորտում, հանդիսանում է նրա քաղաքական ազատությունը, այն չէ որնեսզի ինչ ցանկանաս այն էլ անես, նա նշումէ: «Պետության մեջ՝ այսինքն հասարակաության մեջ, որտեղ կան օրենքներ, ազատությունը միայն նրանում է որ հնարավորություն ունենաս անելու այն ինչ պետք է ցանկանաս: Ազատությունը այն ամենը անելու իրավունքն է, ինչը թույլատրված է օրենքներով»:


Ժան Ժաք Ռուսսո (1712-1778)
Ռուսսոյի Փիլիսոփայական ուսմունքը Պետության իրավունքի եվ Օրենքի մասին

1- Այդ ուսմունքի հիմքում ընկած է ժողովրդի ինքնիշխանության գաղափարը:
2- Բնութագրելով նախապետական կամ բնական վիճակը, այն ներկայացնում է որպես համընդհանուր ազատության եվ հավասարության վիճակ: Սակայն՝ մասնավոր սեփականության եվ սոցիալական հավասարության ի հայտ գալով՝ սկսվում է պայքարը աղքատների եվ հարուստների մեջ: Այդ վիճակից դուրս գալու համար մարդիկ գալիս են համաձայնության ատեղծելու պետական իշխանություն եվ օրենք, որոնց բոլորը պետք է ենթարկվեն: Սակայն կորցնելով բնական ազատությունը աղքատները ձեռք չբերեցին քաղաքական ազատություն, ավելին նոր հասարակարգը բռնապետության օրոք հանգեցրեց բաձարցակ անհավասարություն եվ բռնակալի նկատմամբ բոլորը հավասար են իրենց ստրկության եվ իրավազրկության մեջ:
3- Պաշտպանելով հասարակական դաշինքի տեսությունը նա գրում է որ մարդիկ համախմբվում են քաղաքացիական հանրույթի մեջ, որը ինքը անվանում է հանրապետություն կամ քաղաքական օրկանիզմ, որը կոչված է ապահովելու նրանց իրավունքները: Հասարակության անդամների ամբողջականությունը օրենքների վերահիմնված հասարակության մեջ վերստանում է ժողովուրդ անվանումը: Իսկ առանձին-առանձին վերցրած՝ քաղաքացներ, որոնք մասնակցում են իշխանությունների գործունեությանը եվ հպատակներ են նրան երբ ենթարկվում են պետության օրենքներին: