Փիլիսոփայական եվ քաղաքական հայացքներ Ջոն Լոկկ 1632-1704
1. Բրիտանական էմպիրիզմը իր հետագա զարգացումը գտավ Ջոն Լոկկի փիլիսոփայության մեջ, նա գտնում էր որ գոյություն չունեն բնաջին գաղափարները, իրականում նրանք ամփոփված են փորձի մեջ, չի կարելի բնածին համարել գեղեցիկի համընդհանուր սկզբունքները քանի որ դրանք հնարավոր չէ հայտնաբերել հիմարների, ապուշների եվ վայրենիների մոտ:
2. Մարդու ուղեղը մաքուր գրատախտակ է, առանց նշանների եվ գաղափարների:
3. Առանձնացնում է երկու տեսակի փորձ՝ արտաքին եվ ներքին: Ըստ այնմ՝ նա տարբերում է գաղափարների գոյացման երկու աղբյուր՝ զգայությունը եվ ռեֆլեկսիան: Առաջինը գոյանում է զգայությունների վրա արտաքին իրերի ներքին ներգործության հետեվանքով, այսինքն այն ամենը ինչ մարդը ձեռք է բերում լսողության, շոշափելիքի, հոտոտելիքի եվ այլ միջոցով:
Իսկ ռեֆլեկսիան գոյանում է մարդու մեջ երբ մարդու բանականությունը գործ է ունենում ոչ թե արտաքին իրերի, այլ իր հոգու տարբեր վիճակների հետ, իբրեվ օրինակ՝ բերում է մտածողության գործողությունները, զգացումները, տրամադրությունները: Զգայությունների հիման վրա մարդը որակում է իրերի հատկանիղները:
Գիտելիքի ձեռք բերմանը նախորդում է փորձի տվյալների մշակումը, հոգու գործունեության շնորհիվ, որն արտահայտվում է համեմատության զուգադրման եվ վերարձական միջոցով:
• Լոկկը հանդիսանում է եվրոպական դասական լիպերալիզիմի հիմնադիրը, նա գտնում է որ նախապետական կամ բնական վիճակում մարդիկ հետապնդում են իրենց շահերը, եվ պաշտպանում են իրենց (այսինքն իրենց կյանքը, ազատությունը եվ սեփականությունը), միաժամանակ ձգտում են ուրիշին չվնասել: Սակայն այդ վիճակը բավարար չափով չի ապահովում նրանց կյանքի անվտանգությունը, սեփականության անձեռնմխելիությունը, այլ՝ դերությունների բնական հաղթահարումը հանգեցնում է քաղաքական իշխանություն եվ պետություն ստեղծելու վերաբերյալ հասարակական դաշինքի ստեղծմանը, ընդորում՝ «Պետության մեջ մարդկանց միավորելու գլխավոր նպատակը կառավարության իշխանությունը իրենց հանձնելն է, որպեսզի պետությունը ապահովի յուրաքանչյուր մարդու սեփականության, կյանքի ազատության եվ գույքի բնական իրավունքը»:
• Լոկկը պնդում է որ ըստ դաշինքի մարդիկ չեն հրաժարվում իրենց հիմնական բնական իրավունքներից, բացի այդ բնության օրենքը այսինքն բանականության օրենքը շարունակում է գործել նաեվ պետական վիճակում, որոշելով քաղաքական իշխանության նպատակները, բնույթը եվ լիազորությունների ու գործունեության սահմանները:
• Որպեսզի քաղաքական իշխանությունը համապատասխանի դաշինքով սահմանված իր նշանակության եվ չվերածվի բաձարցակ եվ բռնապետական ուժի, որը մեկ անձի կամ մարմնի ձեռքում կենտրոնացնի, դրա համար անհրաժեշտ է իշխանությունների համապատասխան բաժանումը, օրենսդիր եվ ֆեդերատիվ իշխանությունների, ընդ որում օրենսդիր իշխանությունը որը օժտված է բոլորի համար համապարտադիր օրենքներ հրատարակելու բացառիկ իրավունքով:
• Լոկկը համարում է գերագույն իշխանություն, որին պետք է ենթարկվեն մյուս իշխանությունները: Նա ընդգծում է օրենսդիր կամ գործադիր իշխանությունների որեվիցե մեկ մարմնի ձեռքում իշխանությունը կենտրոնացնելու անթուլետվությունը կամ անվտանգությունը: Ըստ այդ դաշինքի Լոկկը առաջադրում է իշխանությունների անօրիանական գործունեության դեմ դիմադրություն ցույց տալու օրինակության դոկտրինան:
• Լոկկը կարեվորում է ազատության կամ իրավունքի սերտ միասնությունը, նա գրում է՝ «Չնայած բոլոր կեղծ մեկնաբանություններին՝ օրենքի նպատակն է ոչ թե ազատության ոչնչացումը կամ սահմանափակումը, այլ պահպանումը եվ ընդլայնումը, չէ որ այնտեղ որտեղ չկան օրենքներ չկա ազատություն»:
• Իր ըմբռնումը օրենքի եվ ազատության հետեվյալ կերպ է ձեվավորել՝ «Մարդկանց ազատությունը որոնք գտնում են իշխանության ներքո կայանում է նրանով որպեսզի նրանք հետեվեն այն կանոնների որոնք ընդհանուր են բոլոր մարդկանց, այն է մարդ ազատ է հետեվելու իր բոլոր ցանկություններին, բոլոր դեպքերում եթե դա չի արգելում օրենքը եվ կախված չլինել ուրիշ մարդկանց անկայուն, անորոշ, ինքնիշխան կամքից»:
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment