Monday, December 28, 2009

Հայոց Պատմության Հիմնահարցեր 12–րդ դաս 1 Դեկտեմբեր 2009


Հայկական Մշակույթը 19-րդ դարի 2-րդ կեսին
• 19-րդ դարի 1-ին կեսին կապիտալիզմի զարգացման զուգընթաց զարգանում էր մշակութային կյանքը: Փոխվում էին հաղորդակցական միջոցները, ավելի շատ էին շփվում իրար հետ ժողովուրդնեդը: Հայ ժողովուրդը նույնպես այդ զարթոնքի մեջ որոշակի վերելքներ ունեցավ: 19-րդ դարի 1-ին կեսին զարգանում էին հայկական մշակութային գաղութները տալով երկու խոշոր կենտրոններ, արեվելահայերը՝ Թիֆլիսում իսկ արեվմտահայերը՝ Պոլսում: Այս քաղաքներում կենտրոնացած մեր մտավորականները ստեղծեցին կուլտուրայի տներ, դպրոցներ: 19-րդ դարի կեսերին նշանավոր էին Լազարեվի դպրոցը, Ներսիսյան դպրոցը եվայլն, որոնք զարգացած կադրեր էին պատրաստում: Դրան նպաստեց այն որ տարածվել էր նաեվ աշխարհաբար լեզուն: Մինչ այդ գոյություն ունեցող դպրոցները քիչ նպաստում էին մշակույթի զարգացմանը, իսկ աշխարհաբարը շրջադարձային նշանակություն ունեցավ մշակույթի զարգացման մեջ: Այդ շրջանին հատուկ էր աշխարհաբար լեզվով մամուլի հրատարակչությունը: Մոտ 40 անունով թերթ ու ամսագիր էր լույս տեսնում 19-րդ դարում՝ Թիֆլիսում, Պոլսում, Կալկաթայում եվայլն: Այնպես որ 19-րդ դարի 1-ին կեսը հայկական մշակույթի զարգացման շրջան էր, որը հիմք դարձավ հետագայում ավելի զարգացումների հասնելու:
Հայկական Հասարակական Հոսանքները
• 19-րրդ դարի կեսերին կապիտալիզմը տիրապետող էր Եվրոպայում: Այն ճորտատիրական կապանքներից հետո հասարակական քաղաքական մեծ թռիչք անցկացրեց: Դրանից զերծ չմնաց նաեվ հայ ժողովուրդը, չնայած որ պետականություն չուներ սակայն կապված էր տարբեր երկրների հետ եվ այնտեղ թափանցում էին կապիտալիզմի տարրերը: Հայաստանում հասարակական հոսանքները առաջանալու օբյեկտիվ եվ սուբյեկտիվ պատճառներ կային: Օբյեկտիվ պատճառը ճորտատիրական իրավունքների վերացումը Ռուսաստանում 1861 թ.-ին, եվ պատերազմները: Սուբյեկտիվ պատճառ էր հայ ժողովրդի ազատագրման պատճառը:
• Հայկական հասարակությունը 3 հոսանքների բաժանվեց: Առաջինը պահպանողական որի ղեկավարներն էին Գաբրիել Այվազովսկին, Մանր Մանրյան ?, քանի որ դրանք հոգեվորականներ էին մեր գրականության մեջ նրանց սխալ ձեվով ներկայացրել են որպես սխալ շարժում, պահպանողականությունը: Նրանք ատում էին կապիտալիստական հարաբերությունները եվ ազգային պահպանման դերում էին հանդես գալիս: Պահպանողականները հըովանավորում էին բոլոր դպրոցները, եվ քարոզում էին բարության, հավասարության: Նրանց թերթերն էին «Մեղու», «Նոր Դար», եվայլն: Պահպանողական մամուլը քննադատում էր Ռուսաստանի հակահ-հայկական քաղաքականությունը եվ փորձում էր հակադրվել ցարիզմի հետ:
• Երկրորդ հոսանքը, դա լիբերալ-ազատական հոսանքն էր՝ Գրիգոր Օտյան, Արծրունի, եվայլն..: Նրանք հրատարակում էին «Մշակ» եվ «Արեվելյան Մամուլը», եվ դեմ էին բոլոր տեսակի հեղափոխական շարժումներին: Պետք է զարգացնել ազգը այն մակարդակի որ նա կարողանա տիրապետել ժողովրդի զգացումներին եվ տիրապետի նրան խաղաղ միջոցներով: Սա լայն տարածված եվ մտավորականության կողմից ընդունված ուղղություն էր, որը իր հետքը թողեց հայ հասարակական-քաղաքական կյանքի վրա, մինչեվ կուսակցությունների առաջացումը:
• Քանի որ Եվրոպան ներքաշված էր հեղափոխական պայքարի շրջապտույտի մեջ, Հայաստանում եվս այն արձագանք գտավ 3 հոսանքնին: Սրանք հեղափոխական կողմնակիցներն էին եվ կոչ էին անում երիտասարդությանը համախամբվել, ստեղծել միջոցներ եվ պատրաստ լինել ցարիզմի եվ Թուրքիայի դեմ պայքար մղելու: Սրա ներկայացուցիչը Միքայել Նալբանդյանն էր, իսկ արեվմուտքում նրան պաշտպանում էր Սվաճյանը: Հեղափոխականները հանդես էին գալիս հայ ժողովրդի ազատագրմանը եվ պետականության վերականգման համար: Նրանց պայքարը վերաբերում էր ինչպես Արեվելյան այնպես էլ Արեվմտյան Հայաստանին: Նալբանդյանը այս ուղղության կուռքն էր, նա ձերբակալվեց եվ բանտում մահացավ:
• 19-րդ դարի կեսերին հայ հասարակական-քաղաքական կյանքում արդեն խմորվում էին տարբեր շերտեր, որոնք հետագայում պայքարելով պիտի բարձրացնեին ընդհանուր քաղաքական մակարդակը:

Գյուղացիական Ռեֆորմը
• Հայաստանում ճորտատիրական իրավունքի մասին տեղի ունեցավ 1870 մայիսի 14 –ի կանոնադրումը, որով կալվածատերերին էր թողնվում հողերի 1/3-ը, իսկ 2/3-ը ճորտ գյուղացիները կարող էին ամեն մի շնչի 5 դեսրացի ??? հող գնել, բայց քանի որ ճորտերը միջոց չունեին, իսկ պետությունը չեր վարկավորում, ուստի նրանք ճորտ մնացին մինչեվ 1912 թ.: Ուշագրավ է որ Հայաստանի գյուղացիների մեծ մասը (80%) պետական հողի վրա էր, ուստի չկար ճորտատիրություն, Հայաստանում ճորտատիրության վերացումը կատարվեց փոքր շերտերում, ընդ որում այդ ճորտերը, քանի որ վարձը չեին մուծում մնացին մինչեվ համաշխարհային պատերազմը:
• Կապիտալիզմի զարգացման հետ միասին Հայաստանում զարգացավ արդյունաբերությունը: 19-րդ դարի 2-րդ կեսին Ալավերդին, Կապանը պղնձի արտադրանք տվեցին, սկսվեց Կոնյակի արտահանումը: Հատկապես կարեվոր էր 1899 թ.-ին կառուցված Թիֆլիս, Ալեքսանդրապոլ-Կարս երկաթուղին: Այդ շրջանի պահանջով Հայաստանը որպես գաղութային Ռուսաստանին տալիս հումք, եվ Ռուսաստանին հատուցում էր որպես լայն շուկա:


1877-1878 Ռուս-Թուրքական Պատերազմը
• Ռուսաստանը Ղրիմի պատերազմից հետո մտածում էր նորից Թուրքաիյի հետ ուժերը չափելու մասին: 1877 թ.-ի սկզբին աշխարհը լարված էր, օգտագործելով այդ վիճակը Ռուսաստանը Ապրիլին հարձակվեց Թուրքիայի վրա, երկու ճակատներով՝ Բալկանյան եվ Կովկասյապ: Բալկանյան ճակատում Շիպկայի մոտ պարտության մատնեց Թուրքիային եվ մոտեցավ Պոլսին, իսկ Կովկասյան ճակատում՝ գեներալ Լորիս-Մելիքով, Արշակ Տեր-Ղուկասյան, Լազարեվ եվայլն հայազգի զորավարների գլխաէորությամբ, հայ կամավորներն էլ մեծ օգնություն էին ցույց տալիս: Գրավվեց ալաշկերտն ու Կարսի ամրոցը: Երբ ռուսական բանակը գրավեց Էրզրումը, թուրքերը շտապեցին եվրոպական երկրների միջնորդության հաշտություն կնքելու համար: Սան-Ստեֆանոյում Փետրվարի :օռին կնքվեց պայմանագիր, որի համաձայն Կարսի մարզը անցավ Ռուսաստանին: Պայմանագրի 16-րդ հոդվածը վերաբերում էր Հայկական Հարցին: Սան-Ստեֆանոյի պայմանագրով միջազգայնացվեց Հայկական հարցը, որտեղ նշվեց որ Թուրքիան պատրաստվում է հայկական մարզերում բարեփոխումներ անցկացնել եվ հայերին պաշտպանել չերքեզներից եվ քրդերից: Այս պայմանագիրը թեեվ հայկական հարցը չեր լուծում, սակայն շահավետ էր: Այն դուր չեկավ Անգլիային եվ Ավստրո-Հունգարիային:




No comments:

Post a Comment